هورمون‌های جنسی ممکن است کیفیت خواب را مختل کنند و در مراحل مختلف چرخه قاعدگی، بر رویا دیدن هم تاثیر بگذارند.
بر اساس گزارشی که در لایو ساینس منتشر شد، اینکه هورمون ملاتونین در خوابیدن نقشی کلیدی دارد، برای همه آشکار شده اما هورمون‌های دیگر از جمله هورمون‌های جنسی استروژن و پروژسترون نیز می‌توانند بر خواب ما و حتی رویاهایمان اثر بگذارند.
کارشناسان به لایو ساینس گفته‌اند ممکن است افراد به‌ویژه در مراحل مختلف چرخه قاعدگی خود، تفاوت‌هایی در کیفیت خواب و نحوه رویاهای خود احساس کنند. در اینجا نحوه تاثیر چرخه قاعدگی بر خواب و رویاپردازی آورده شده است.
چرخه قاعدگی چگونه بر خواب و رویاها تاثیر می‌گذارد؟
خواب به مراحلی تقسیم می‌شود که به طور کلی با عنوان خواب با حرکت غیرسریع چشم (NREM) و خواب با حرکت سریع چشم (REM) شناخته می‌شوند. دکتر تانیا ادیب، متخصص زنان و زایمان در بیمارستان لیستر در بریتانیا، می‌گوید: افراد در طول خواب با حرکت سریع چشم که معمولا حدود ۹۰ دقیقه پس از به خواب رفتن فرد شروع می‌شود، خواب می‌بینند.
کلینیک مایو در آمریکا خواب با حرکت غیرسریع چشم را به چهار مرحله تقسیم می‌کند: خواب سبک که به‌راحتی مختل می‌شود، خواب میانی عمیق‌تر و دو مرحله خواب عمیق، که درست قبل از خواب با حرکت سریع چشم رخ می‌دهد. خواب عمیق نیروبخش‌ترین خواب است و به بدن و مغز برای ترمیم خود فرصت می‌دهد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
استروژن و پروژسترون می‌توانند بر مدت زمانی که افراد در خواب با حرکت غیرسریع و سریع چشم سپری می‌کنند و همچنین اینکه آیا هنگام خواب دیدن بیدار می‌شوند یا نه تاثیر بگذارند.
دکتر زویی شادل، یکی از بنیان‌گذاران مایلا هلت، کلینیک خصوصی زنان هنگام یائسگی، پیش از یائسگی و مشکلات سلامت باروری در انگلستان، می‌گوید: «در بخش‌هایی از مغز، گیرنده‌های استروژن و پروژسترون زیادی وجود دارند که خواب را تنظیم می‌کنند و از آنجا که سطح این هورمون‌ها در طول چرخه قاعدگی تغییر می‌کند، کیفیت خواب ما هم در طول ماه متفاوت است.»
به گفته کلینیک کلیولند، چرخه قاعدگی چهار مرحله دارد: خود قاعدگی (زمانی که فرد پریود می‌شود)، فاز فولیکولی، تخمک‌گذاری و فاز لوتئال. چرخه قاعدگی از اولین روز خونریزی شروع می‌شود. شادل به لایو ساینس گفت: «قبل از تخمک‌گذاری که تقریبا حدود روز چهاردهم اتفاق می‌افتد، سطح استروژن افزایش می‌یابد. خواب در این مرحله که به عنوان فاز فولیکولی یا پرولیفراتیو شناخته می‌شود، کیفیت بهتری دارد.»
پس از تخمک‌گذاری، افزایش سطح پروژسترون آغاز می‌شود و در نهایت از استروژن پیشی می‌گیرد. اگر بارداری اتفاق نیفتد، سطح هر دو هورمون قبل از شروع قاعدگی کاهش می‌یابد. شادل گفت: «این به عنوان فاز لوتئال شناخته می‌شود و مرحله‌ای است که ما تغییراتی در ساختار خواب را شاهدیم.»
به گفته شادل، تغییر سطح پروژسترون در طول فاز لوتئال ممکن است تا حدی در خواب فرد قبل از شروع دوره بعدی قاعدگی اختلال ایجاد کند.
به گفته مانت ساینای، در مقایسه با استروژن، پروژسترون به‌شدت با علائم پیش از قاعدگی یعنی پی‌ام‌اس (PMS) که در مرحله لوتئال رخ می‌دهد و معمولا به بی‌خوابی یا خواب زیاد منجر می‌شود، مرتبط است. این تغییرات خواب خیلی محسوس نیستند اما افزایش پروژسترون در فاز لوتئال با افزایش دمای بدن و تعریق مرتبط است که ممکن است با خواب تداخل داشته باشد زیرا به طور معمول، دمای بدن قبل و در طول خواب کاهش می‌یابد.
طبق بررسی سال ۲۰۲۱ در نشریه پیشگامان علوم اعصاب (Frontiers in Neuroscience) نسبت کلی خواب با حرکت سریع چشم به خواب با حرکت غیرسریع نیز ممکن است در این مرحله کاهش یابد.
به گفته مانت ساینای، پروژسترون و استروژن به تعدیل پیام‌رسان‌های شیمیایی در مغزــ سروتونین و اسید گاما آمینوبوتیریک (GABA)ــ که خلق‌وخو و سطح استرس را تنظیم می‌کنند، کمک می‌کنند.
بر اساس گزارش نشریه پیشگامان علوم اعصاب، اضطراب و خلق‌وخوی افسرده به دلیل علائم پیش از قاعدگی ممکن است تلاش افراد برای به خواب رفتن را تضعیف کند و علائم فیزیکی مانند بدن درد و حالت تهوع به دلیل علائم پیش از قاعدگی هم ممکن است فرد را مستعد اختلال خواب کنند.
بعضی مطالعات به این مسئله اشاره دارند که تولید ملاتونین و حساسیت آن ممکن است در طول فاز لوتئال نیز تغییر کند، اما این تحقیق برای نتیجه‌گیری قطعی «کافی نیست».
شادل می‌گوید که اختلال خواب در فاز لوتئال ممکن است این احتمال را افزایش دهد که افراد رویاهای واضح خود را به یاد داشته باشند.
ادیب به لایو ساینس گفت: «اگر خواب در مرحله حرکت سریع چشم مختل شود، یا مدت کوتاهی پس از آن مرحله، از خواب بیدار شوید، به احتمال زیاد رویاهای خود را به یاد خواهید آورد.»
یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ به این اشاره دارد که هورمون‌ها ممکن است بر انواع رویاهایی که فرد می‌بیند، نیز تاثیر بگذارند. در این مطالعه از صدها زن خواسته شد رویاهای شب قبل خود را به یاد بیاورند. از بین زنانی که آن‌ها را به خاطر داشتند، زنانی که در فاز لوتئال بودند، اغلب خواب‌های خود را «خوشایند» گزارش می‌کردند، در حالی که زنانی که در سایر بخش‌های چرخه قاعدگی بودند، بیشتر خواب‌های خود را «ناخوشایند» گزارش می‌کردند.
با این حال، مشخص نیست که آیا این نتیجه در مورد گروه‌های بزرگ‌تری از مردم نیز صدق می‌کند یا نه.
